tag:blogger.com,1999:blog-83852209730712155052024-02-17T21:05:21.550-08:00Poesía MapucheMi propósito es mostrar: la poesía realizada por hermanas y hermanos mapuche, particularmente los menos conocidos; la poesía que vengo realizando desde antes de 1986; y, fotografías realizadas por mí y por algún amigo/a.Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.comBlogger201125tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-70130872441376521992021-08-16T18:24:00.002-07:002021-08-16T18:24:26.049-07:00CHUWÜD<p> (María Isabel Lara Millapan)</p><p><br /></p><p>Trukuray</p><p>feypipay ta chuwüd</p><p>fey innaltu ko mew mülechi lawe</p><p>pewmafilliñ</p><p>rangintu kura</p><p>fey melichi ülkatuiñ</p><p>tremoal taiñ dungun</p><p>taiñ amual ka wiñoal</p><p>küme nor püllü mew.</p><p><br /></p><p>La neblina fue anunciada</p><p>por el chuwüd</p><p>y soñamos con plantas sagradas</p><p>que habitan a la orilla del wüf ko</p><p>y entre las piedras</p><p>con cuatro cantos te invocamos</p><p>para sanar nuestra historia</p><p>para ir y venir</p><p>con el alma en equilibrio.</p><p><br /></p><p><span style="font-size: x-small;">Fuente: </span><span style="font-size: small;"> </span><span style="font-size: small;">María Isabel Lara Millapan-Kinturayen. </span><b style="font-size: small;">Trekan Antü/Poesía Mapuche</b><span style="font-size: small;">. Pontificia Universidad Católica de Chile, 2017.</span></p>Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-14961777828484213982021-03-24T22:19:00.000-07:002021-03-24T22:19:03.693-07:00COLETAZOS ESCOLARES O AGÁRRATE QUE VIENEN LOS INDIOS<p class="MsoNormal"> (Erwin Quintupill - Saltapura - Gulumapu)<br /><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Oiga mamá</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Déjese de custiones</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">El señor villalobos es un sabio</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Respetao</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Estudió en la uniersiá</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">¿me entiende?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">No una vez</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Ha estudiao hartas veces</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Dicen que tiene hartos estudios</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Eso dicen</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Y sale en los libros que me dan pa estudiar</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Por eso es una persona que sabe</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Y dice que los mapuche no existen</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Que los verdaderos mapuche fueron de otro
tiempo</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Que ahora hay puro mestizo</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Y usté, dale con hacer jejipun</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Con entrar al gijatun</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">¿por qué no va no más, como la doña juana y su
familia?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Es bonito, nadie lo niega</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Pero, pa qué</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Digo yo</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Entonces, la porfiada le habla a su retoño</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Con cara de vinagrera</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">¿Así que eso juiste a aprender a la escuela?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Afi ta mapuce, pi ta mi pvrofesor</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">¿Fey pi ta pu liwro?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Cem per ke ci ta mi ñuke?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Petu mogeley ta mi caw!</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Petu mogeley ta mi ñuke!</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Eymi kay, wigka gey mi?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Cew mvley ta mi piwke?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"> </span></p>
<p>08.09.19 </p>Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-27202589744681468962020-09-18T21:48:00.005-07:002020-09-18T21:51:05.501-07:00TRES POEMAS DEL LIBRO "LAS DISTANCIAS", 2010.<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Estos poemas son arte de la segunda sección (La Bandera Chilena) de mi libro Las Distancias (2010), que integra otros tres poemas llamados, AZUL, ROJO y BLANCO. El libro fue escrito como contradiscurso al levantado por el Estado a propósito de lo que llamaron el bicentenario.</span></p><p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p><p class="MsoNormal"><b><span lang="ES-MX"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal"><b><span lang="ES-MX">CUECA
AZUL<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(Erwin Quintupill – Saltapura – Gulumapu)</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Mira la paz de los valles</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Mírame bajar las nieves</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Mira el torbellino incierto</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Que sube desde tus calles</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">No me tires tu aliento</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Que tiene espinas</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Tírame el pensamiento</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Desde tu esquina</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Desde tu esquina, sí</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Da tu confianza</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Para que entre nosotros</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Haya mudanza</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Para que haya mudanza</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Da tu confianza.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><b><span lang="ES-MX">CUECA
ROJA INTERMINABLE<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(Erwin Quintupill – Saltapura – Gulumapu)</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(La muerte) Se agranda Chile pa’l norte</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(La muerte) Se agranda Chile pa’l sur</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(La muerte) se agranda para los cielos</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(La muerte) nos dejan sin pan ni luz.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Me empujan pa cerros tristes</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(la vida) tiempo doliente</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Quemado quedó el sembrado</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(abajo) como sufriente</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Como sufriente, ay no</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(caramba) yo voy dudando</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Si tendrán dentro ‘e su pecho</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(ay, ay, ay) un contrabando</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Un contrabando, duele</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(por el cerro) yo quisiera</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Devolverte los balazos</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(mi vida) en tu sesera</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">En tu sesera, ay no</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">pierdo el cariño</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">huyendo por barrancos</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(la muerte) vi cuatro niños</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Vi cuatro niños, sí</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(abajo) peras maduras</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Parecía un soldado</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(abajo) Pero, era cura</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Pero era cura, no</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(debajo) pasan los años</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">No quiero que con su mano</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(tu vida) Me haga más daño</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Me hagan más daño, sí</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(parece) todo es inútil</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Han entrado a mi casa</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(sufriré) con su fusil</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">con su fusil, de nuevo</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(ay, ay, ay) me quita el sueño</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">mientras va celebrando</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(ay, ay, su) bicentenario</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Toda mi alma, morena</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">carga consigo una pena</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><b><span lang="ES-MX">CUECA
BLANCA<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(Erwin Quintupill – Saltapura – Gulumapu)</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(ay, ay, ay) En el bosque verde y claro</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">rompe el tronco y las ramas (ay, ay, ay, el
hacha en mano)</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(ay, ay, ay) no se salva ni el remedio.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Tu porfía no se calma (ay, ay, ay, el hacha
en mano)</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Me atajaste las aguas</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(Me enredaste) con tus cables</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Te llevé a tribunales</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(Me enredaste) con tus leyes.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Con tu ley me enredaste</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(Me ofreciste) un nuevo trato</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Y de nuevo en mi tierra</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">(me ofreciste más maltrato).</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Anda, era un trato bueno</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX">Ay, ay, ay, con los chilenos.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"> </span></p>
<p><span style="font-size: 8pt;">Quintupill, Erwin
(2010). </span><b style="font-size: 8pt;">Las distancias</b><span style="font-size: 8pt;">.</span> </p>Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-37721044045893257212020-08-31T19:43:00.002-07:002020-08-31T19:43:27.820-07:00SIN TÍTULO<p class="MsoNormal"><b><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(Erwin Quintupill-Saltapura)<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">¡Qué jodidos son los indios!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">Cuando se salen del margen de los libros de historia<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">cuando se arrancan de las monedas<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">cuando habla su azulado<a name="_GoBack"></a> corazón<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">conectado a la memoria de todos los tiempos.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></p>
<p><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 11pt;">06.01.17</span> </p>Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-59600541709506813502020-08-25T19:15:00.001-07:002020-08-25T19:17:01.252-07:00AÑIL<p> </p><p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><br /></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">(María Cecilia Nahuelquin – Valparaíso)</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-align: right; text-autospace: none;"><span lang="ES">A mi abuela Juana Cuyul</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">En el pantano había un claro,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">claro de lavaza fina y espesa.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Como el engrudo que se hace</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">con agua limpia y harina gruesa.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Con las manitos arrugadas,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">por encima del lodo,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">sacaba lo que brotaba.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Era el añil,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">negro escurridizo, el cual separaba</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">barrito negro que hilaba.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Las hojas verdes esperan</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">cocimiento de peta, maqui, pangue y arrayán,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">las hojas del traumame y la sal.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Al hervor de horas</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">en lo caliente las hojas, lánguidas y cocidas,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">hacen su retirada.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Mientras el añil</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">fino barrito oscuro,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">enluta esta unión y se abraza al calor</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">para dejar el agua negra azulada.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">Era lana de oveja que caía sobre</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">el candente “mejunje”,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">de cercana ofrenda recogida</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">en remojo por tres días.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">Decía la abuela</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">esperemos que el sol de señales,</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">tendida la dejaremos</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">así nunca se desteñirá</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">para después hacer en el telar</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">los chales encajonados</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">y grandes brezas frezás.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;"><span lang="ES">así teñía la lana mi abuela,</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES">con sus manitos diestras y arrugadas.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="ES" style="font-size: 8.0pt;">En: Figueroa, Damsi. <b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Poéticas mapuches: Lecturas interculturales
de la poesía mapuche actual</b>. Tesis. Universidad de Concepción, 2017<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>pp. 207-208.<o:p></o:p></span></p>Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-52671485811583423452020-08-17T19:54:00.002-07:002020-08-17T19:54:17.835-07:00SOBREVIVIENTES<p> </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Crecimos bajo la
sombra de la memoria que nos hablaba de malones wigka</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Supimos de las
casas y siembras quemadas</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">De hombres
enfrentándose al despojo</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">De mujeres
cabalgando furiosas</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Los viejos y los
pequeños huyeron a los bosques</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Para buscar el
sustento de los tallos nuevos</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Y de las maderas
envejecidas</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Para llorar en
silencio</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Y guardar… y
guardar la historia</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Para que en los
siglos posibles otros nuestros la conversen</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Y se llenen el alma
de valor</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Se nos fue colmando
el territorio de fantasmas de piel clara</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">La sangre fue
absorbida por los suelos</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">En los cuatro
espacios repartida</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Las cruces
infestaron los cuerpos sepultados</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Y llenaron de
papeles el corazón de los sobrevivientes</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Pero, la memoria
quedó levemente tocada</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Intacta casi</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Para derramarla en
los tiempos venideros</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">Como la sangre de
los que han de caer.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">08.06.20</span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">estoy leyendo mucho y... a lo lejos, escribo algo<br />tengo como tres proyectos de escritura en pausa</span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="ES">hay que estudiar/investigar para seguir</span></p>Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-13380460752553006312020-06-25T13:47:00.000-07:002020-06-25T13:47:33.202-07:00OTRA DE ELLAS<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(Erwin Quintupill-Saltapura)</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Yo no sueño con arañas<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Para pesar de algunos/as<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
No son mi pesadilla<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sí, mi ternura<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Pequeñas, bajan desde el techo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Y se posan en mis brazos o en
otra parte de mi cuerpo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ya, niña; déjese<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Soy ñimikafe desde hace mucho<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Búsquese otra extremidad en la
que instalarse<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mire que necesitamos muchos más<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ahora que nadie piensa que se me
pasmó la masculinidad<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Porque es sólo resistencia<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
La porfía de la memoria que le
digo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
La porfía de ser mapuche<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Hombre del cosmos en su totalidad<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Así es.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ah?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Quiere contarme acerca de cómo
lograr el próximo diseño?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Déle!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Enrédame tus hilos a la piel…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
13.11.19<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<br />Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-78276721919015984642020-06-25T13:45:00.003-07:002020-06-25T13:45:48.720-07:00SIN TÍTULO O ¡POR LA MADRE!<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(Erwin Quintupill-Saltapura)</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ella llegó a mi vida cuando bajé
a la suya<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Y a la de su compañero: mi padre.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
No creo que haya requerido de un
ataque menopáusico<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Para decidirse a por mí<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mi padre, tampoco<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ninguno de los dos<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Simplemente, en algún recodo de
sus vidas aprendieron a amar<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
De un modo extraño<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Diferente al desatado<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Por los impulsos reproductivos<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Abundantes en el extenso grupo
familiar<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Abundantes, como cartas de cardo
en verano temprano<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Hicieron de mi vida un juego<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
De mi madre recuerdo el aroma de
sus comidas<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
El de su delantal oliendo a
verduras cultivadas por ella<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sus manos sanadoras en mi vientre<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sus palabras firmes y serenas
llamándome a la cordura<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ahora que he vuelto para siempre<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Lo mismo que cuando regresaba por
momentos<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Suelo ir al cementerio<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sitio de mis juegos infantiles<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Para hablar con ella y con él<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Pues ambos partieron hace muchos
años ya<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Me siento a su lado<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Al de cualquiera<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Y<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Descanso<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Pienso y<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sonrío<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ah! No llevo flores. No me gusta
cortarlas.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Para el día de los muertos
preparo flores de papel<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Y nuestra cuota de vino<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Voy a menudo, por gusto no más<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Porque así los echo menos de
menos<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Porque se afirma su ejemplo en mi
conciencia<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Por eso, cuando anuncian el día
de la madre o el del padre…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sí, el del comercio, ampliamente
publicitado<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
No voy<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Claro que no…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Porque no voy a comercializar la
presencia más amada en mi existencia.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
En resumen:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Así, como en Dictadura gritábamos
por las calles<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
En contra de la Constitución<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ahora digo que <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Al día de la madre me lo paso por
la raja.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
El día de la madre me lo paso por
la ra… ja!!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
El día de la madre me lo paso por
la ra… ja!!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
El día de la madre me lo paso por
la ra… ja!!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
El-dí-a-de-la-madre-me-lo-paso-por-la-ra-ja!!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Aunque dudo que muchos/as de uds
vayan a sumarse a esta consigna y a esta práctica.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
10.10.19<o:p></o:p></div>
<br />Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-68311466517794981712019-04-18T08:35:00.000-07:002019-04-18T08:35:07.827-07:00<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiDI4OcS0tL51Pq4CT8AgicOYiaiTVnmjAbM-dUOzghyphenhypheng4M-3TmURe8Q0NqJhisI18qlCIadficgqvHEWwucpHuIFoCp2RTbkgYsZOWFkMqmuCcTs7aE4BpjsJxQgecbMeVRKf-R_ilJk/s1600/diadellibro_2019_v2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1228" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiDI4OcS0tL51Pq4CT8AgicOYiaiTVnmjAbM-dUOzghyphenhypheng4M-3TmURe8Q0NqJhisI18qlCIadficgqvHEWwucpHuIFoCp2RTbkgYsZOWFkMqmuCcTs7aE4BpjsJxQgecbMeVRKf-R_ilJk/s320/diadellibro_2019_v2.jpg" width="245" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhkIZnyqgdBD7GIpGfE8Jv2XxOl8FxvDIFAfOX0sUCbHSYZ67ucUwJ8YiBeksa5HWjZhgZSIUqWZA9cPEpSRZ53eynMJehxzv8-vYnZRS0EnA2K-F48PLMHXwx_MSeihPidOwY6caGxW-Y/s1600/inv_+Villarrica.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="567" data-original-width="1095" height="165" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhkIZnyqgdBD7GIpGfE8Jv2XxOl8FxvDIFAfOX0sUCbHSYZ67ucUwJ8YiBeksa5HWjZhgZSIUqWZA9cPEpSRZ53eynMJehxzv8-vYnZRS0EnA2K-F48PLMHXwx_MSeihPidOwY6caGxW-Y/s320/inv_+Villarrica.jpeg" width="320" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0NkC5b6jCID-Rg2PgbN8Ks9v8qk9GibAyhoeOScNcNSP0Hs-rwZqSOs0HHjMbmR2-VGbleB5VDYqeIgJlS8rwtCaPUJHw6gjeWedup4LAMJ24luDNrp3nJsPPRWnWgCaMOIJ6hxiZS-M/s1600/Afiche+encuentro+de+escritores+mapuche+%25281%2529.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1132" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0NkC5b6jCID-Rg2PgbN8Ks9v8qk9GibAyhoeOScNcNSP0Hs-rwZqSOs0HHjMbmR2-VGbleB5VDYqeIgJlS8rwtCaPUJHw6gjeWedup4LAMJ24luDNrp3nJsPPRWnWgCaMOIJ6hxiZS-M/s320/Afiche+encuentro+de+escritores+mapuche+%25281%2529.jpg" width="226" /></a></div>
<br />
<br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">El día en que te
vayas</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">qué camino tomarás?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">irás al paraíso de
los cristianos,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">para encontrarte
con las armas bendecidas</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">que asesinaron a
nuestros antiguos?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">o irás en busca de
ese sitio lejano,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">que los
sentimientos conocen,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">al otro lado del
mar?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Sep 2018</span></div>
<br />Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-41239357197568513292018-11-27T14:09:00.000-08:002018-11-27T14:09:16.337-08:00SIN TÍTULO<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaXkB0pgNJa-XhfRp9ACxp0p_DqE2y37X8uY5321707VxRDmNriXm48QXQr_JYrPmrMiTcV7jV4qnCT9_wpF_Ey3NrEYQaKpw5U1ymcIfJw02APlKPHxunb6YViuQWmFtFPkSAO7vHv5Q/s1600/101_6643.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="239" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaXkB0pgNJa-XhfRp9ACxp0p_DqE2y37X8uY5321707VxRDmNriXm48QXQr_JYrPmrMiTcV7jV4qnCT9_wpF_Ey3NrEYQaKpw5U1ymcIfJw02APlKPHxunb6YViuQWmFtFPkSAO7vHv5Q/s320/101_6643.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">(Erwin Quintupill-Saltapura)</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mi lengua madre no es la castellana<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mi lengua padre no es el castellano<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mapuzugun pigey ta ñi ñuke zugun<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mapuzugun pigey ta ñi caw zugun<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y escribo en castellano porque cuando nací<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">mi lengua madre y mi lengua padre estaban
prisioneros<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Desde entonces, está siendo el tiempo de la
liberación<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Por eso, hablamos campuria<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">por ahora.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">04.08.18<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwinhttp://www.blogger.com/profile/03933212789150994054noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-46889109951446997112018-10-30T09:44:00.002-07:002018-10-30T09:44:37.075-07:00SIN TÍTULO<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">He visitado las
casas de varios viejos de mierda<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Y también otras en
que habitan lenguas venenosas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">con cuidado
infinito en este último caso.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Recorrí los egos
más galopantes<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Me quedé observando
largamente a los viejos silenciosos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Me he bebido cuanto
mate pelambrero<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">ha cruzado mi
camino<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">como también los
baboseados vasos de torneos de pelotas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">La cháchara alegre
de los antiguos mingako<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">fueron mis
preferidas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">como también el
copucheo junto al ataúd de los marchantes<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Allá al otro lado
del mar, espero seguir mi camino de averiguador<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">de hombre que
quiere saber los tiempos antiguos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">para pensar el
futuro.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">En todos los sitios
he hallado retazos de sabiduría con que vestirme<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">En todas las casas
he encontrado un retazo de calor humano<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">En todas las voces
de viejos de mierda hubo un poco de amable vivir.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-35366155904166231992018-10-30T09:43:00.002-07:002018-10-30T09:43:46.222-07:00SIN TÍTULO<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Todo es memoria.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES">Lo porvenir, no
existe.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-65332963214971161912018-10-30T09:42:00.002-07:002018-10-30T09:42:35.472-07:00SIN TÍTULO<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Para
cuando ya no esté<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">grita
fuerte el afafan.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Así
podré escucharte.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Yo
estaré lejos, recuerda.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-22163460416616360762018-10-30T09:41:00.002-07:002018-10-30T09:41:59.608-07:00SIN TÍTULO<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Odio la
palabra chamán<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">huele a
sótano oscuro<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">a
catacumba de academia no ventilada.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-62137738607553539652018-03-07T09:02:00.001-08:002018-03-07T09:02:08.525-08:00PRIMERA POESÍA<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">En rigor, mi primera poesía desapareció hace
mucho tiempo. En mi opinión era casi poesía, y por ese motivo un día cualquiera
decidí quemarla. Tenía algo así como 30 años, tal vez.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">La que ahora les presento es el primer trabajo
poético en serio realizado por mí. Era 1986, un año casi funesto en mi
existencia. Estaba tocando fondo y con ganas de acabar con todo. Demasiadas
frustraciones en todos los ámbitos. La peor de ellas quizás, el estar lejos sin
tener clara conciencia de todo. Es tal la confusión a la que llega una persona
cuando le sobreviene una depresión profunda, mortífera.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Sin embargo, allá por septiembre del año
mencionado vi - en uno de los diarios murales de la AGECH<a href="file:///C:/Users/Usuario/Desktop/Mis%20documentos/Poes%C3%ADa/POES%C3%8DA%20PARA%20BLOG/Poes%C3%ADa%20de%20autores%20mapuche.doc#_ftn1" name="_ftnref1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[1]</span></span><!--[endif]--></span></span></a>
- una convocatoria sólo para profesores de todo Chile, a participar en el
Primer Concurso Nacional de Poesía del Magisterio (o algo así). Recordé algunos
ejercicios que me parecían buenos y los procesé, de acuerdo a las
características del concurso. Y envié mi trabajo unos días antes de cerrar el
plazo (noviembre de ese año).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">En diciembre, pensé que quizás habría algo que
hacer antes de despedirme de la existencia y me encerré un par de días seguidos
para ordenar los libros, apuntes y mucho cachureo que tenía. Le comuniqué a mi
amiga Patricia Ch. de mi decisión y a mi tía Guille. Me prestaron un bolso para
la escasa ropa que tenía. Acarreé un par de libros y partí hacia Saltapura.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Ese verano (1987) me llegó una carta desde
Santiago que estuvo atascada en Concepción un par de semanas. Allí decía que me
habían otorgado el Tercer Lugar en el Concurso aquel y que podía ir hasta allá
porque había un premio a entregar/recibir.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">El trabajo se llama MAPUCHE EXILIADO EN CHILE;
pero, lo envié al concurso con el nombre de “Mapuche residente en la ciudad”.
Del jurado, sólo recuerdo que lo presidía don Martín Cerda. También recuerdo
que Egor Mardones de Tomé obtuvo el primer lugar, junto a no sé quién. Había un
profesor joven de Coquimbo y me olvido…<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Ya de vuelta, en Saltapura, pensé y tomé la
determinación de dedicarme a escribir por el resto de mis días.<o:p></o:p></span></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br /></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
***</div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4kP9Xnt86A1Tc5TZAVRa_OkkiLsUPkDIhf1rkqtu_SFnWxLovqHziAJTTxGKh7kgQ5dCBv3jfeCofMoTToYiTDXhwWP39YkkIiY4NalG7-b3G2GeJokVcTldTm3CST94HDkvKoFJzQA/s1600/img032.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1278" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4kP9Xnt86A1Tc5TZAVRa_OkkiLsUPkDIhf1rkqtu_SFnWxLovqHziAJTTxGKh7kgQ5dCBv3jfeCofMoTToYiTDXhwWP39YkkIiY4NalG7-b3G2GeJokVcTldTm3CST94HDkvKoFJzQA/s320/img032.jpg" width="255" /></a></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<i>Imagen: Carta que comunica resultado del Concurso.</i></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br /></div>
<br />
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 26.0pt;">EXILIADO EN CHILE<o:p></o:p></span></b></div>
<div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 18.0pt;">Erwin Quintupill<o:p></o:p></span></b></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 18.0pt;">1986<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">______________________________________________________________________<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="ES" style="font-size: 24.0pt;">Recuerdos<o:p></o:p></span></b></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Recuerdo 1: Manta<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">I<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Mi madre y mi hermana<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">tejen la manta<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">bailan sus dedos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">sus duras uñas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">toman la hebra<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">blanca y teñida.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">II<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Allí<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">desde mis hombros<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">juega en el viento<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">envuelve mi cuerpo descalzo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">saluda al sol.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Insolente, furiosa<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">frente a la lluvia y el viento<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">me abraza.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Las ovejas en fila<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">van hacia el corral.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Recuerdo 2: Pobreza<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Madre, ñuke mía<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">no llores<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">padre ha dicho<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">que el maíz florecerá<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">que el trigo verde madurará.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Mientras tanto<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">vamos al sembrado<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">busquemos matas de yuyo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">echemos las hojas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">en olla caliente<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y untadas de grasa olorosa<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">llenará el hueco de tu dolor.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES"> </span>______________________________________________________________________</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 24.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">Exiliado en Chile<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">Nostalgia 1<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">Tierra<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">mi tierra<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">qué lejos te vas quedando<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">en silencio<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">te voy llamando.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Nostalgia 2<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Mierda!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Qué solo me voy quedando!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Los hijos de la tierra se quedan solos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">si les empujan a morir.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Qué solos nos quedamos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">lejos de casa<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">de ti.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Hambre<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Tengo hambre.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Quiero volver<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">I<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Ahora que el sol se ha apagado<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">quiero volver<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">aunque allá tampoco brille<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y nadie me reclame<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">ni los hombres, ni la tierra.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Quiero volver.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">II<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Que me recorra el invierno los cabellos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">los pies, el barro, la humedad.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Que corra el agua en el camino<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y las aguas bajen a beber.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">No quiero seguir muriéndome de pena<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">sin que nadie me mire cuando paso<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">sin que nadie me salude cuando llego.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Acá donde estoy<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">todo ha muerto.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Y el aire no se deja respirar<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y las frutas ya no saben bien<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y me ríen<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y me miran<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y me duelen.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;"> </span>______________________________________________________________________</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 24.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">Uno que no volverá<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Manuel Melín<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Cuando mataron a Manuel<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">algo se rompió<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">de nuevo en mi interior.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">(¿Sería pequeño y moreno<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">o tal vez tuvo ojos claros?)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Todo es verde<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">las hojas y los tallos.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Delgados chorillos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">reflejan el cielo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y me llenan los ojos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">desbocándose.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">Manuel, joven como yo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">y de igual vocación<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">en mi sangre<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">encabritado<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">moría y nacía diez veces<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 16.0pt;">en cada golpe que le
dieron.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">______________________________________________________________________ </span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 24.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">Final<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">A los que me quitaron<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">el anaranjado amanecer<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">y sus aves que cantan<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">a los que me quitaron<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">la noche tibia<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">el brillo de sus estrellas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">su inmensidad,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">a los que me robaron<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">un pedazo de vida<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">parte del aire que requiero,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">a los que se llevan a mi amor<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">dejándome solo,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">les maldigo hasta el final del Universo.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">La batalla perdida<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">la reinicio<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL;">por los siglos de los siglos<o:p></o:p></span></div>
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ansi-language: ES-CL; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">hasta vencer.</span></div>
<br />
<div style="mso-element: footnote-list;">
<!--[if !supportFootnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="ftn1" style="mso-element: footnote;">
<div class="MsoFootnoteText">
<a href="file:///C:/Users/Usuario/Desktop/Mis%20documentos/Poes%C3%ADa/POES%C3%8DA%20PARA%20BLOG/Poes%C3%ADa%20de%20autores%20mapuche.doc#_ftnref1" name="_ftn1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[1]</span></span><!--[endif]--></span></span></span></a><span lang="ES"> </span><span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Asociación
Gremial de Educadores de Chile.<o:p></o:p></span></div>
</div>
</div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-4192706866429111542018-03-07T08:53:00.002-08:002018-03-07T08:53:31.066-08:00EL CEMENTERIO DEL FUEGO<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">(Javier Milanca – Valdivia)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">A mi pueblo del sur: Los Lagos. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Ellos plantaron en la greda la sutil inercia
de la muerte<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Dejaron que el recodo sea memoria, que el
cerro sea lápida atenta<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y que el río se convierta en lluvia los
últimos suspiros del delirio<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y así fue que sobre el hueso y el cráneo
aterido<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Se desparramó el cemento ajeno<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y el paño verde de la maleza se cubrió con la
telaraña de las casas.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Pero en<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ciclo de lluvias lunares el fuego abraza las construcciones<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">hasta convertirlas en humo incierto<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">las lenguas rojas derriten en humo las maderas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">las fotografías y las ventanas.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Es la venganza de los verdaderos hijos del
arco iris<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que vuelven convertidos en seres crepitantes.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Nadie puede descifrar la premura de las llamas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">en la incandescencia de la noche<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Puede que de tanto incendio vuelva a reinar
algún día<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">la soberana estirpe de las nalcas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y los árboles vuelvan a entonar la canción de
las ramas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Por sobre la pobreza de nuestros techos aplastados<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Nosotros, no seremos más que el simple futuro
de la nada.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Los Lagos: eres la flor de loto de un
cementerio de antes<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Convertido ahora en un molino de aspas tristes
y humeantes<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Tu razón de viejo eterno<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Juguetea entre los astros de pies húmedos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Nosotros esperamos bajo las piedras mojadas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que Pillán duerma la mona en el más allá<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">nos despierte en su averno<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y nos lance en la cara que toda eternidad
comienza con la muerte<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y que a toda semilla también le precede la
ceniza.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 8.0pt;">En: Susperregui,
Xavier. Pueblo Mapuche. Poemas. Biblioteca de las Grandes Naciones. País Vasco,
2014.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-44455267365032663932018-03-07T08:52:00.004-08:002018-03-07T08:52:45.721-08:00BAJEMOS AL PEÑI JESÚS <br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Javier Milanca <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Rogativa para que bajemos a Jesús<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mejor bajamos a ese Jesús, lo desclavamos <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y lo dejamos descansar. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Lo acurrucamos en nuestro bosque <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">O cerquita del fuego para que escuche <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">En silencio nuestras profecías. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Su Padre lo abandonó <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Y los suyos ya no practican lo que rezan. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mejor le decimos a Jesús que se venga con
nosotros <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">¡Que se venga! que nuestro Rewe no tiene
clavos. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que se saque esa corona de espinas y se ponga
un trarilonko de <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Foye <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que se venga con nosotros <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Aquí no explotamos al hombre por el hombre <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Aquí no destripamos la tierra. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Eso sí, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que no se venga a cachiporrear con eso de
caminar sobre las <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">aguas <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que aquí no estamos para trucos televisivos, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">además Kalfukura lo hizo en el Nawel Wapi <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">con menos aspavientos. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mejor se moje sus canillas de Wilke y ayude al
río a pulir las <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">piedras.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que no multiplique los panes <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Pues igual nos alcanzará. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que no multiplique los peces<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que sabemos pescarlos con nuestras manos. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Ahora, si convierte el agua en vino <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">no nos vamos a enojar, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Porque no es cosa de andar despreciando
milagros, así como así. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">No siga llorando con los brazos colgando <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que acá también sabemos de calvarios. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Vente Jesús y pelea con nosotros <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Que ya no nos quedan mejillas que colocar <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Vente Jesús y resucita <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">así como nosotros hemos resucitado. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Mejor bajemos a Jesús y que su sangre no nos
siga culpando. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Vente Peñi Jesús, ahora que muchos están en la
cárcel. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">¡Mari mari Jesús! <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ahora y
en la hora de todas nuestras muertes, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">(No diga amén diga Marichiweuw). <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">¡¡ MARICHIWEUW !!! <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">marichiweuw : diez veces venceremos !!!<o:p></o:p></span></div>
<br /><br />
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 8.0pt;">En: Susperregui,
Xavier. Pueblo Mapuche. Poemas. Biblioteca de las Grandes Naciones. País Vasco,
2014.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-38286255483054700812018-03-07T08:50:00.005-08:002018-03-07T08:50:49.461-08:00ÁRBOL DE FUEGO EN OTRO PLEAMAR<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">(Juan
Paulo Huirimilla – Osorno)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Converso
con mis mayores de la pampa Argentina<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Chamamé<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">De
casas deshabitadas con grandes balcones<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">De
aquel hijo que ya no vuelve a su reducción<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Porque
es sospechoso por buscar su canelo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">En el
monte de pinos donde el dueño del árbol<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Se ha
ido a otro pleamar.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD;">En: Huirimilla, Juan Paulo. <u>Árbol de agua</u>. Ñuke Mapuförlaget.
2003.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-36689495975271856922018-03-07T08:50:00.002-08:002018-03-07T08:50:11.053-08:00ESTA VOZ<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">(Liliana
Ancalao – Comodoro Rivadavia)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">ella
respira en la membrana<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">de un
tambor remojado en la garganta<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">desde
la piel de cueros costurados<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">hasta
la aguada de los teros<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">lejos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">a veces<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">cuando
pienso las alturas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">soy un
cóndor que se arroja contra el frío<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">arrancándose
las alas en el filo de los pinos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">y los
volcanes se hacen llamas en los dedos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">y me
truenan los potros torturados en las <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">venas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">y esta
voz<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">que es
ceniza en los labios<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">pretende
ser cascada en el desierto<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">desde
la sangre caer mi llanto<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">gritar<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">hasta
el abismo del silencio<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD;">En: Huenún, Jaime. <u>Lof Sitiado. Homenaje Poético al Pueblo Mapuche
de Chile</u>. 2010.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-41656923492488497462018-03-07T08:49:00.002-08:002018-03-07T08:49:32.216-08:00POESÍA DESDE LA CÁRCEL DE TEMUKO<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">(Mauricio
Waikilao)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">En mi
niñez el hambre era una vocecita que<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">robaba
el pan de mis compañeros de curso.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Un
sentimiento que me empujaba a compartir dos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">de las
cuatro galletitas que me daban en el<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">colegio.
Los perros del fundo compartieron conmigo su<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">comida:
unos pellets con forma de huesitos que mi abuela<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">sazonó
con grasa y sal, una exquisitez que me prohibieron<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">divulgar,
como las sopaipillas de afrecho “fritas”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">con
agua de pozo. Casi me convencen de que el hambre era un regalo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">de Dios
que había que padecer con entusiasmo para ganarse el cielo.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">La
conciencia me la despertó el hambre de otros.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">Recibí
una<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>orden del llanto de esa viejita
saliendo del negocio del gringo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">con su
bolsa vacía y me enrolé en esta guerrilla del pensamiento<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">incorregible
para alimentar las armas con frases toscas y canciones sin<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">rima.
Quise ser cómplice de la historia, armero de la política directa para<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">tumbar
esa hambre que casi me mata. El hambre es una desgracia<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">imperdonable
que ahora ocupo como un fusil en esta guerra fabricada<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="mso-ansi-language: ES-TRAD;">por
ley, sostenida por la religión.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD;">En: Huenún, Jaime. <u>Lof Sitiado. Homenaje Poético al Pueblo Mapuche
de Chile</u>. 2010.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-81094431553377221312018-03-07T08:48:00.002-08:002018-03-07T08:48:39.601-08:00ANIMITAS<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">(Yeny Díaz Wentén – Los Ángeles)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Clorinda Caridad Sepúlveda Painemilla, 42
años,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">apuñalada y asaltada en el camino<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">por dos vecinos del sector, su monedero tenía
un<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">billete de 500 pesos y una medallita de San
Antonio.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Abraza a su marido, él pasa indiferente y<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>triste,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">ella no entiende.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Todos los días agarraba el aire de las cosas
lindas que yo vi’a<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>y lo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">esperaba, nunca tuvimos hijo, yo era su niña,
el cristal del huerto,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">el vientecito de su boca me dicía…<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">He visto
muchas procesiones<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">y he
tocado sin agarrar la sangre de otros,<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">el
atardecer<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>asesina las cosas y el rostro
de nosotros<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">desvaneciéndose
dentro de las plegarias.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Clarisa Delfa Llancamil Llancamil, 14 años,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">violada por padrastro.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Ahora su madre vive sola y le escribe cartas,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">pero nunca nunca visita<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>la orilla.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">Salí al
camino con mucho miedo,<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">sólo
sentí un silbido en mi cabeza.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">Me siento<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>desamparada.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">Mama
Llancamil me parió entre las rocas del río, quiso tirarme a las aguas y las<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">aguas le
cantaron que los hijos somos del cielo y de nuestro señor padre de todo,<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">mama
Llancamil tuvo miedo y partió conmigo dentro de un canasto<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>pa’<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">regalarme
como un perro.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">Caricia
es una palabra que se me voló muy temprano contra las trancas del establo.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">Ya no
miro más pa’l cielo<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="ES">que me
ha traído puras desgracias.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Dalinda Sara Luna Lemún, 19 años,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">la encontraron desnuda en la esquina<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">de los castaños con 34 cortaduras<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">en su abdomen y 10 en su cabeza.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">Venía triste de la casa de doña Savina Lemún,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">su abuela, quien la crío desde muy niña.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">De su madre sólo se sabía que trabajaba en<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">distintos puertos y que era muy ligera<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">como la palabra, regresó al pueblo acompañada<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">del desconocido Pompeyo García y se llevó con<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES">ella a Dalinda.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">Qué noche<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">Qué noche he visto<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">Qué noche tan
apagada señor…<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">Ya no tengo donde
encender velas.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">En esta casa mi
madre no tiene mueble<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">está ciega, nació
ciega.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">Yo no siento pena
por mi madre<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">porque nunca fui de
ella,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">porque nunca dios
me quiso,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">porque nunca<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;">
<span lang="ES">por qué…<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES" style="font-size: 10.0pt;">En: Huenún, Jaime. <u>Escrituras
del Wallmapu: Catorce Poetas Mapuches Contemporáneos</u>. Katatay. Año VI, Nº
8, 2010. Argentina.<o:p></o:p></span></div>
<br />Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-10458155688539377672016-11-17T17:39:00.001-08:002016-11-17T17:39:21.248-08:00LITERATURA INDÍGENA<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGEloGILgy3CfjBWjgWW4ae-wNJTo9Aen9YXPXGEFl9jSlcYWFL-B0dxU3nx7XpW1cbL2xNV3u3nZ9B5Rk0gQmDvHPIt5O5taPeflQnstTcyaTE0kYTMShn4BIU-ciNGhoZTP8eg94Gg/s1600/portada+novela.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGEloGILgy3CfjBWjgWW4ae-wNJTo9Aen9YXPXGEFl9jSlcYWFL-B0dxU3nx7XpW1cbL2xNV3u3nZ9B5Rk0gQmDvHPIt5O5taPeflQnstTcyaTE0kYTMShn4BIU-ciNGhoZTP8eg94Gg/s320/portada+novela.jpg" width="216" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">En la
Revista PUKARA, Nº 119, de julio de 2016 (La Paz, Bolivia), se publica el
artículo que les comparto que no trata de poesía, sino de la primera novela
escrita en un idioma originario o nativo, sin traducción al castellano.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Todos saben
que como primera lengua me enseñaron el castellano, que aprendí la fonética
escuchando a mis padres, y que lentamente he venido aprendiendo a hablar
mapuzugun, aunque estoy lejos de hacerlo de modo fluido. Llegar a pensar en
mapuzugun es un sueño.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">He
leído varios textos en nuestra lengua; pero, en general – dependiendo de quien
haya escrito – la cuestión se torna difícil, sobre todo cuando se trata de
autores no mapuche<b> </b>como<b> </b>los cronistas, curas y “ólogos” en
general, porque escriben como se les antoja.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Quizás
a algún peñi o lamgen que tenga dominio sobre el mapuzugun tenga la buena idea
de escribir – sin traducción – algún texto breve para empezar, sin importar los
reclamos de aquellos que no entienden. Pues, habrá que hacer el esfuerzo.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">… o lo
haré yo, cuando haya aprendido un poco más.<b><o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="ES-TRAD">***<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="ES-TRAD">AQUPAMPA, PRIMERA NOVELA EN LENGUA PROPIA
AMERICANA<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Pablo
Landeo Muñoz*<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">AQUPAMPA
(2016), mi primera novela escrita en runasimi, sin traducción al castellano, es
andina, rebelde y urbana, a su manera. Desarrolla temas relativos a la migración, al amor, a la fuerza de los andinos para forjar
una ciudad, a la violencia desatada por Sendero Luminoso en 20 años de terror y
muerte. Por su condición andina, no
podía estar despojada de su carga mítica ni de todo los referentes culturales propios de este espacio.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Aqupampa, Arenal, es la primera novela en una lengua
originaria de América, sin traducción al
castellano. En Bolivia, se han publicado cuentos extensos en quechua y castellano, conozco uno de esos cuentos, lo
he leído con suma alegría y celebrado sus cualidades estéticas, me refiero a
Saqapa, El cascabel, de Ginés Cornejo Endara (2013)<a href="file:///G:/PA%20BLOG/LITERATURA%20IND%C3%8DGENA.doc#_ftn1" name="_ftnref1" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES-TRAD" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[1]</span></span><!--[endif]--></span></a>;
en Paraguay se ha publicado la novela Kalaíto Pombéro (Tadeo Zarratea, 1981)<a href="file:///G:/PA%20BLOG/LITERATURA%20IND%C3%8DGENA.doc#_ftn2" name="_ftnref2" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES-TRAD" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[2]</span></span><!--[endif]--></span></a>,
en guaraní y en versión castellana; lo leí de igual manera con agrado,
sorprendentemente en su tercera edición (2012). Estos libros llegaron a mis
manos gracias a César Itier, incansable viajero y compañero de actividades académicas
en el Instituto Nacional de Lenguas y Civilizaciones Orientales, en París. No
manejo noticias respecto a publicaciones sobre narrativa, en otras lenguas
originarias de América.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Escribí Aqupampa en runasimi, por simple
necesidad. Un bilingüe que utilizó desde wawa el runasimi y el español para comunicarse
cotidianamente, no podía vivir de espaldas a su lengua materna. A medida que iba
desarrollando mis capacidades para escribir, leer y reflexionar en runasimi,
los deseos de escribir en esta lengua fueron convirtiéndose en una necesidad ineludible.
Pero Aqupampa y otros escritos míos en quechua tienen también su carga reivindicativa,
por ello con mi chiktantar pugnando en
runasimi, luego de algunas reflexiones, decidí escribir en runasimi, sin
traducción al castellano (las justificaciones
de esta decisión se hallan en Runasimipi qillqaqmasiykunata qayakuy / Llamado
a mis hermanos que hablan y escriben en
runasimi (2012) y en mi libro de relatos Wankawillka (2013)<a href="file:///G:/PA%20BLOG/LITERATURA%20IND%C3%8DGENA.doc#_ftn3" name="_ftnref3" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES-TRAD" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[3]</span></span><!--[endif]--></span></a>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Aqupampa y las demás producciones escritas
por los andinos, en quechua, quechua y español (y otras lenguas nacionales)
constituirán -imagino- el corpus para discutir, reflexionar y cuestionar el
Bicentenario de nuestra independencia. Para fecha histórica tan particular seguramente se realizarán diversos
eventos y celebraciones fastuosas; se
resaltarán, pienso, la memoria de nuestros héroes, la valentía, la
fraternidad de pueblos hermanos para terminar con el absolutismo y muchas
etcéteras (hasta se les ocurrirá invitar
a su majestad, el rey). Y aquí surge una interrogación que desde hace un tiempo,
me he permitido plantear en andino, en serrano, en quechua, dirigiéndome a mis
wawqi-paniy-kuna y a quienes se interesen por el destino de las andinos en el
Perú: ¿Bicentenario pachapi, ñuqanchik runakunaqa, imatam hayllisunchik? Es
decir; ¿y los runas, los andinos, qué celebraremos en el Bicentenario de
nuestra supuesta independencia? Esta novela es un desafío para
los escritores quechuas porque puede otorgarles la confianza necesaria para
escribir en quechua, sin traducción al español. De modo que a partir de un corpus
de literatura escrita en quechua, sin traducción, que pueda ir creciendo, sea
posible discutir nuestra independencia, al menos desde la palabra. El desafío es también para los lectores
y para la nueva crítica literaria peruana.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Aqupampa fue escrita en el invierno de París,
el 2014. Para fines de diciembre ya tenía la primera versión, con sus taras,
defectos y todo, mis personajes se habían erigido e impuesto al frío, a las brumas, modelado acaso por el
canto de los cuervos, a quienes los veía
pasar desde el octavo piso de mi habitación, muy cerca de la Sena. En
principio sus orígenes se hallan en un
cuento de unas 10 páginas, un cuento imperfecto y lleno de oscuridad. La
imperfección, la oscuridad de los personajes exigían visibilizarse hasta que un
día pude sintonizar con ellos y sin planificación previa, empecé a escribir
semanas previas a Año Nuevo; después de cada breve capítulo, cada personaje reclamaba
el derecho de ser visibilizado, cada situación llamaba desde su oscuridad ser esclarecida,
en poco menos de un mes tenía el primer borrador, mi primera creatura, mis personajes con quienes después sufrí, amé
y celebré la vida en París.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Aqupampa, solo es un puñado de arena, de ese
inmenso arenal nuestro de cada día. Aquí, el texto que acompaña la contratapa: <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<i><span lang="ES-TRAD">“Imaynanpitaq
paywan pantarurqaku?” nispam tapukullani, waqallani. Ñawsachu, machasqachu,
utisqa umayuqchu karqaku, taytaywan pantanankupaq? Hinaspaqa pantasqankumanta willakuqraq wasiyman
hamurqaku ‘Pantarurqanikum taytaykiwanqa’ nispa. Upachu, sunsachu kani, chay
kuwintuwan hamuwanankupaq? Imaynataq runapa
kawsayninwan pantachwan? Papelcha tarisqay tutaqa Carloscha maskaqmi
yaqalla rirqani. Rispayqa kunkantapas
kuchuramuymanmi karqa, llapa rabyaykunawan, hinaspam ‘Allqukunaqa kaynam wañunku’
niq qillqata saqiykuspay pasakamuyman
karqa. Chaynarquptiy pitaq ‘qanmi sipirurqanki’ niwanman karqa? Chaynarquspaypas manam hawkachu kayman karqa. Chay yana
chunchulnintapas urquruspaymi allqukunaman qaraykamuyman karqa, yawarnintapas
quñillatam upyarqamuyman karqa,
hinasparaqmi chukllantapas kañaykamuyman senderokunahina, ismusqa sunqunpas
uchpayananpaq, runamasiykunata manaña waqachinanpaq.<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">París, mayo del 2016.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES-TRAD;">* Pablo Landeo Muñoz es
miembro del Instituto Nacional de Lenguas y Civilizaciones Orientales, Paris,
Francia.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<div>
<!--[if !supportFootnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="ftn1">
<div class="MsoFootnoteText">
<a href="file:///G:/PA%20BLOG/LITERATURA%20IND%C3%8DGENA.doc#_ftnref1" name="_ftn1" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[1]</span></span><!--[endif]--></span></span></a><span lang="ES"> </span><span lang="ES-TRAD">Cornejo
Endara, Jinés. Saqapa / El cascabel; versión en quechua y castellano. Bolivia,
Plural Editores, 2013; 96pp.<o:p></o:p></span></div>
</div>
<div id="ftn2">
<div class="MsoFootnoteText">
<a href="file:///G:/PA%20BLOG/LITERATURA%20IND%C3%8DGENA.doc#_ftnref2" name="_ftn2" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[2]</span></span><!--[endif]--></span></span></a><span lang="ES"> </span><span lang="ES-TRAD">Zarratea,
Tadeo. Kalaíto Pombéro, (tercera edición) versión en guaraní y castellano.
Asunción, Servilibro, 2012; 384 pp.<o:p></o:p></span></div>
</div>
<div id="ftn3">
<div class="MsoFootnoteText">
<a href="file:///G:/PA%20BLOG/LITERATURA%20IND%C3%8DGENA.doc#_ftnref3" name="_ftn3" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="ES" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">[3]</span></span><!--[endif]--></span></span></a><span lang="ES"> </span><span lang="ES-TRAD">Landeo
Muñoz, Pablo. Wankawillka. Lima, Grupo Pakarina, 2013; pp 82.<o:p></o:p></span></div>
</div>
</div>
Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-88785018890863777212015-04-02T22:18:00.000-07:002015-04-02T22:18:11.651-07:00EL CEMENTERIO DEL FUEGO<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(Javier Milanca – Valdivia)</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
A mi pueblo del sur: Los Lagos. </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ellos plantaron en la greda la sutil inercia de la muerte</div>
<div class="MsoNormal">
Dejaron que el recodo sea memoria, que el cerro sea lápida
atenta</div>
<div class="MsoNormal">
Y que el río se convierta en lluvia los últimos suspiros del
delirio</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Y así fue que sobre el hueso y el cráneo aterido</div>
<div class="MsoNormal">
Se desparramó el cemento ajeno</div>
<div class="MsoNormal">
Y el paño verde de la maleza se cubrió con la telaraña de
las casas.</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Pero en ciclo de
lluvias lunares el fuego abraza las construcciones</div>
<div class="MsoNormal">
hasta convertirlas en humo incierto</div>
<div class="MsoNormal">
las lenguas rojas derriten en humo las maderas</div>
<div class="MsoNormal">
las fotografías y las ventanas.</div>
<div class="MsoNormal">
Es la venganza de los verdaderos hijos del arco iris</div>
<div class="MsoNormal">
Que vuelven convertidos en seres crepitantes.</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nadie puede descifrar la premura de las llamas</div>
<div class="MsoNormal">
en la incandescencia de la noche</div>
<div class="MsoNormal">
Puede que de tanto incendio vuelva a reinar algún día</div>
<div class="MsoNormal">
la soberana estirpe de las nalcas</div>
<div class="MsoNormal">
Y los árboles vuelvan a entonar la canción de las ramas</div>
<div class="MsoNormal">
Por sobre la pobreza de nuestros techos aplastados</div>
<div class="MsoNormal">
Nosotros, no seremos más que el simple futuro de la nada.</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Los Lagos: eres la flor de loto de un cementerio de antes</div>
<div class="MsoNormal">
Convertido ahora en un molino de aspas tristes y humeantes</div>
<div class="MsoNormal">
Tu razón de viejo eterno</div>
<div class="MsoNormal">
Juguetea entre los astros de pies húmedos</div>
<div class="MsoNormal">
Nosotros esperamos bajo las piedras mojadas</div>
<div class="MsoNormal">
Que Pillán duerma la mona en el más allá</div>
<div class="MsoNormal">
nos despierte en su averno</div>
<div class="MsoNormal">
Y nos lance en la cara que toda eternidad comienza con la
muerte</div>
<div class="MsoNormal">
Y que a toda semilla también le precede la ceniza.</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: 8.0pt;">En: Susperregui, Xavier.
Pueblo Mapuche. Poemas. Biblioteca de las Grandes Naciones. País Vasco, 2014.<o:p></o:p></span></div>
Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-61326914833014214682015-04-02T22:17:00.001-07:002015-04-02T22:18:53.826-07:00MUEREME<div class="MsoNormal">
(Cristian Cayupan - Puerto Saavedra)</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">Me estás en el claroscuro del bosque </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">soñoliento y en harapos, </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">me susurra el pecho que me pertenece: </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">corre ahogado de penumbras, </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">muéreme te pido en el suplicio de esta
noche </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">solo así reposarán mis manos</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">y cesarán mis huellas de hacerme pasos </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">en los confines de esta Frontera última.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">El congreso de esta oscuridad me aprisiona,
</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">las piedras de las calles de antaño </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">están consagradas en mi memoria</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">como un acongojado poeta que huye del
futuro </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">reivindicando lo más puro de la comarca</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">-exclamo ¡muéreme de esta pesadilla!</span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-CL">que si viene el alba, seguiré observando tu
imagen.</span><br />
<span lang="ES-CL"><br /></span>
<span lang="ES-CL" style="font-size: xx-small;">Entregado por el autor.</span></div>
Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8385220973071215505.post-30967625106334212412015-03-09T11:36:00.003-07:002015-03-09T11:36:57.243-07:00SOBRE COSAS COTIDIANAS<div class="MsoNormal">
<b>(Erwin Quintupill - Saltapura)</b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente tenga nombres extraños<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">el mío
lo es, déjenlo así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente sea cristiana<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">yo no
lo soy, déjenlo así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente vaya a la escuela<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo fui,
déjenlo así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente siga la ruta que le indican<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo
pregunto, y elijo una diferente<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">déjenlo
así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente calle, que no hable, que permanezca en silencio<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">A mí me
gusta el silencio; pero no el de las palabras<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">sino el
del viento, el de la noche, el de la lluvia, el del sol<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">y todos
los demás<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">déjenlo
así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente se registre<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo
prefiero irme por los caminos callados<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">déjenlo
así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente no escuche los sonidos de su entorno<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo
prefiero irme a los sitios vacíos y escuchar<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">y
escuchar<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">déjenlo
así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que la gente no duerma tranquila<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo duermo
bajo el techo de la casa, de las estrellas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">déjenlo
así<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que a los indios les quiten la tierra en que han nacido<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo vivo
en suelo extraño<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">y hablo
en lengua extraña<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que registren<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">y no
tengo nada más que un cuerpo desnudo y famélico<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es
normal que te ofrezcan la venta de lo inimaginable<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Yo
intercambio mis cosas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Y como
si fuera poco<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">es
normal que la vida tenga un precio<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">que no
asumo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">que no
tranzo<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">que me
vaya por los caminos de barro y de asfalto<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">con la
mirada enfocada hacia al frente<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">nunca
abajo, nunca arriba<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Lo
único visible para mis ojos ocultos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Es la
energía que mueve el cosmos.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Nada es
normal<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">ni el
tener hijos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">ni el
firmar papeles<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">ni
morirse atravesado por las balas<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">de los
que formaron el Estado en que vivo.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Soy la
curiosa mirada de las estrellas que desaparecieron<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">el
aliento de los fallecidos<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">el
vapor de los suelos y de los bosques<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">Eso soy<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">completamente
anormal<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">como
las energías que se funden en cada amanecer.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="ES-TRAD">13.06.14<o:p></o:p></span></div>
Erwin Quintupillhttp://www.blogger.com/profile/03535386595570903125noreply@blogger.com0